Krzesło

Krzesło, z cyklu "Pomników niemożliwych" Tadeusza Kantora, w Hucisku

Idea pomnika krzesła narodziła w 1970 roku. Tadeusz Kantor został zaproszony na planowane Sympozjum Plastyczne „Wrocław 70”. Wybrani artyści przygotowywali projekty dzieł w przestrzeni publicznej, które miały następnie być realizowane. Kantor zaproponował pomnik, który miał być pozbawiony wartości estetycznych, oraz odniesienia do wielkiej idei czy postaci – pomnik krzesła. Wielkich rozmiarów, betonowe krzesło miało stanąć „wśród ruchu ulicznego, miało robić wrażenie czegoś porzuconego”. Jednocześnie być i nie być pomnikiem.

Tadeusz Kantor Pomnik Krzesła Fundacja Tadeusza Kantora

Jako wzoru użył najbardziej pospolitego, drewnianego krzesła składanego. Rzeczy taniej, prostej, używanej na co dzień, do której nie przywiązujemy żadnej szczególnej wagi.

Istotne było, żeby krzesło było ogromne, tak aby w relacji do otoczenia wydawało się nienaturalnie, uderzająco wielkie. Do tego betonowe (drewniane krzesło z betonu). Sama jego obecność miała czynić sytuację absurdalną. Dzieło miało samo w sobie nie mieć właściwości, wartości estetycznej, lecz swoją obecnością zmieniać otoczenie.

Krzesło nie może być izolowane, musi być w samym środku życia, ruchu, na równi ze wszystkimi domami i kioskami, słupami, autami, trotuarami, sklepami, ludźmi, na tych samych prawach, wtedy będzie znajdowało się w sytuacji życiowej i wtedy będzie działało.

T. Kantor, Usytuowanie krzesła, [w:] Sympozjum Plastyczne Wrocław ’70, red. Z. Makarewicz, D., Dziedzic, Wrocław 1983

 

Z powstałej w ten sposób idei wyrosła cała seria Pomników niemożliwych. Należały do niej również pomnik żarówki, oraz wieszak przerzucony jak most przez Wisłę, przedstawiane przez Kantora w formie fotograficznych kolaży.

Tadeusz Kantor pomnik Wieszaka Fundacja Tadeusza Kantora

Z czasem, pomimo zapewnień władz miejskich, stało się jasne, że pomnik nie zostanie we Wrocławiu zrealizowany. Kantora z resztą w coraz mniejszym stopniu interesowała materializacja tej idei – wydaje się, że bardziej zainteresowała go obserwacja instytucjonalnych zmagań z taką realizacją, i ich porażki.

W telegramie do Galerii Foksal, pisał:

Kontynuować
wszelkimi dostępnymi
środkami starania
realizacji krzesła
i
śledzić
kolejne etapy
fiaska!

 

Do realizacji tej idei jednak doszło, choć przez długi czas nie we Wrocławiu.

Już w 1971 roku, w Norwegii, udało się zrealizować zmienioną wersję z wersję tego projektu. Na wzgórzu obok centrum sztuki Henie-Onstad Kunstsenter pod Oslo, zrealizowano wersję krzesła wykonaną z drewna. Rzeźba stała tam aż do czasu, gdy wichura złamała „oparcie” krzesła. Poinformowany o tym autor, zadecydował o rozbiórce pozostałej części.

Tadeusz Kantor Krzesło Oslo Archiwum Fundacji im Tadeusza Kantora

Pomysł realizowania zaplanowanej przez Kantora pracy, wrócił po śmierci artysty. Istniała wtedy potrzeba upamiętnienia twórcy teatru Cricot 2 pomnikiem w Krakowie. Wydawało się jednak, że wystawienie klasycznego pomnika było by w przypadku tego artysty działaniem wstecznym i zupełnie nieadekwatnym do jego własnej praktyki twórczej. Zdecydowano się zrealizować jeden z wielu, pozostających w sferze idei, pomysłów Kantora. Wybór padł na pomnik Krzesła, z cyklu Pomników niemożliwych.

Pomnik Krzesła Hucisko, z cyklu Pomniki Niemożliwe Tadeusza Kantora, Tadeusz Kantor Foundation

Pomnik został umieszczony obok prywatnego domu Kantora w Hucisku, pod Krakowem. Oprócz kwestii organizacyjnych, zdecydował o tym kontekst miejsca, który sprawiał, że tego rodzaju dzieło było widokiem zupełnie nieoczekiwanym. Również położenie sprawiło, że 14-metrowa realizacja góruje nad otoczeniem.

k1

Realizacji dokonała Fundacja im. Tadeusza Kantora. Pomnik symbolicznie odsłonięto w 1995 roku, w piątą rocznicę śmierci artysty.

k4

Chair Monument Hucisko, Tadeusz Kantor Foundation

Krzesło Tadeusza Kantora

W 2011 roku, również Wrocław zrealizował zapowiedzianą w 1970 roku konstrukcję. Przy ul. Rzeźniczej stanęła nieco mniejsza, wykonana na podstawie innej odmiany projektów, wersja Krzesła.

Tadeusz Kantor Krzesło Usytuowanie Krzesła Wrocław 70 1970