Nie sposób dzielić twórczości Tadeusza Kantora na teatr i sztuki plastyczne. W dzisiejszym świecie sztuki podział taki wydaje się na wskroś anachroniczny. Kantor to prekursor dzisiejszego artysty wizualnego i to w najbardziej klasycznym ujęciu. W dotychczasowych opracowaniach i rozprawach dotyczących sztuki Tadeusza Kantora niewiele uwagi poświęcano rysunkowi, a tymczasem towarzyszył on twórcy od pierwszych chwil artystycznego życia.

Wystawa  rysunków Tadeusza Kantora w Vicenzy została podzielona na cztery części w których zarysowana została cała złożona problematyka szkiców Kantora. W pierwszej ukazane zostały najróżniejsze pola działalności twórcy znaczone rysunkiem. Będzie można m.in.: prześledzić najwcześniejsze zainteresowania Kantora na podstawie studenckich szkicowników z lat 1937/38. Znajdą się tam również projekty obrazów, szkice z podróży, zapisy happeningów, postaci, wydarzeń, typów, osób, scen, zachowań, etc.

Pozostałe trzy części odnoszą się do słynnych spektakli Tadeusza Kantora: „Umarłej klasy”, „Wielopola, Wielopola” i „Niech sczezną artyści”, przy czym w każdej grupie został położony nacisk na wyeksponowanie konkretnego problemu. W rysunkach dotyczących „Umarłej klasy” przedstawione zostały przede wszystkim pierwsze rysunki postaci, pomysły scen, projekty szkicowane szybko, na gorąco. Wyjaśniając „mechanizm” swojej twórczości teatralnej, Kantor opowiadał, że rządzi nią przypadek. Wyobraźnia rejestrowała „niespodziewanie wpadające” do pamięci sytuacje, osoby, przedmioty, obiekty, wrażenia. Z czasem niektóre wątki zaczynały natrętnie powracać, wiążąc się z ideami. Razem stwarzały żywioł domagający się materializacji w dziele.

Dla Kantora akt kreacji teatralnej był gestem demiurga, stwarzającego dzieło kompletne, zależne w każdym szczególe od jego decyzji. W ujęciu Kantora dzieło teatralne stawało się równoznaczne z dziełem sztuki, gdyż twórca brał za nie pełną odpowiedzialność. W grupie rysunków wiążących się tematycznie ze spektaklem „Wielopole, Wielopole” ukazany został aspekt pracy artysty nad przestrzenią sceniczną spektaklu, jego zmagania z konstrukcją sceny       i widowni.
W twórczości Kantora rysunek pełnił wiele ról: od funkcji czysto pomocniczych, jako szkicu kompozycyjnego, do autonomii plastycznej, samodzielnej podporządkowanej własnym prawom konstrukcji artystycznej. Nierzadko balansował na granicy autonomii, reprezentacji i egzemplifikacji procesu kreacji. Artysta ujawniał w swych szkicach obie strony jego egzystencji. Wprowadzając do rysunku słowny komentarz, Kantor zacierał granice dzielące sposoby notacji na sfery: werbalną i wizualną. Tekst wielokrotnie nie był ani podpisem, ani wyjaśnieniem dzieła rysunkowego. I odwrotnie, szkic nie spełniał funkcji ilustrującej tekst. Ten złożony charakter rysunku ukazuje grupa szkiców z serii „Niech sczezną artyści”. Znajdziemy w niej m.in. rysunki będące całkowicie autonomicznymi utworami, a nawet szkice będące ich studiami przygotowawczymi.

W rysunkach znajdował odbicie cały kompleks  wyborów, dylematów, rozterek, okresów, doświadczeń, wahań Tadeusza Kantora. Rysunek stanowił tworzywo twórczości i równocześnie niezastąpione narzędzie w procesie kreacji dzieł.

Lech Stangret

Wystawa przygotowana we współpracy z festiwalem Ciclo di Spettacoli Classici oraz Change PerformingArts.

Kurator: Lech Stagnret
Koordynacja: Antoni Burzyński
wystawa w Spazio AB23
Vicenza, 3-27 października 2018
w ramach festiwalu Conversazioni 2018
71° Ciclo di Spettacoli Classici

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Projekt realizowany przy wsparciu Instytutu Polskiego w Rzymie.