6 kwietnia 1915 – 8 grudnia 1990

kalendarium

życia i twórczości Tadeusza Kantora

 

1915

6 IV w Wielopolu Skrzyńskim (obecnie województwo podkarpackie) urodził się Tadeusz Kantor. Był drugim dzieckiem Mariana i Heleny (z domu Berger) Kantorów. Marian Kantor, który walczył podczas I wojny światowej na froncie, po zakończeniu działań wojennych nie powrócił do rodziny. Wyjechał na Śląsk, gdzie zajął się działalnością polityczną i kulturalną, jako Marian Kantor-Mirski.

 

1922 – 1924

Uczęszczał do szkoły podstawowej w Wielopolu Skrzyńskim. W 1924 roku Helena Kantor wraz z córką Zofią i synem Tadeuszem przeprowadziła się do Tarnowa.

 

1925 – 1933

Tadeusz po zaliczeniu szkoły powszechnej został zapisany do I Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, które ukończył w 1933 roku. Z lat gimnazjalnych datują się pierwsze próby malarskie i teatralne młodego Kantora.

 

1933

Po złożeniu egzaminu maturalnego wyjechał do Krakowa, gdzie w październiku zapisał się na Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po dwóch tygodniach zrezygnował ze studiów prawniczych i przyjęty został do Prywatnej Wolnej Szkoły Malarstwa i Rysunków im. Ludwiki Mehofferowej.

 

1934 – 1939

W październiku 1934 roku podjął studia na Wydziale Malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W ciągu pierwszych czterech lat studiował malarstwo w pracowniach Władysława Jarockiego i Ignacego Pieńkowskiego. Ostatnie dwa lata spędził w pracowni Malarstwa Dekoracyjnego i Teatralnego, prowadzonej przez Karola Frycza. Ważnym epizodem w czasie jego akademickiej edukacji była ok. 1938 roku pierwsza samodzielna próba teatralnej inscenizacji sztuki Śmierć Tintagilesa M. Maeterlincka, która odbyła się w „Bratniaku” – Klubie Studentów ASP.

 

 

1939 – 1945

Okres wojny i okupacji młody artysta spędził w Krakowie. Aby zarobić na życie pracował jako malarz pokojowy. Ozdobił też  w  1941 roku freskami kościół parafialny we wsi Nockowa, a w latach 1942 – 44 był zatrudniony w charakterze robotnika w „Institut für Deutsche Ostarbeit” i malarni „Staatstheater”. Przez pewien czas, zmuszony postanowieniem niemieckich władz, ciężko, fizycznie pracował w „Baudienście”. W czasie okupacji założył podziemny Teatr Niezależny, który wystawiał spektakle w zakonspirowanych mieszkaniach. W Teatrze Niezależnym zrealizował dwa, ważne dla rozwoju swojej twórczości, przedstawienia: Balladynę J. Słowackiego (1943) w manierze „Bauhausu” i Powrót Odysa St. Wyspiańskiego (1944), z wykorzystaniem po raz pierwszy „biednych”, znalezionych przedmiotów z otaczającej rzeczywistości.. Wraz ze studentami „Kunstgewerbeschule” (powstałej w miejsce polskiej ASP), z której rekrutowała się również część aktorów jego teatru, inicjował spotkania, dyskusje, organizował odczyty. Założyli oni później konspiracyjną „Grupę Młodych Plastyków”, początkującą swe powstanie, ekspozycją obrazów w mieszkaniu Ewy Siedleckiej przy ul. Szewskiej w Krakowie w 1943 roku.

 

1945

W lutym, po wyzwoleniu Krakowa, został zaangażowany na stanowisku kierownika malarni w Starym Teatrze w Krakowie, a w marcu zapisał się na kurs scenografii prowadzony przez Andrzeja Pronaszkę. Pomagał potem Pronaszce w jego pracy głównego scenografa Starego Teatru. Był autorem dekoracji do Śmierci Fauna T. Czyżewskiego, wystawionej w Domu Plastyków 6 VI, w reżyserii W. J Dobrowolskiego. Kilkanaście dni później (17 VI) zadebiutował jako scenograf na scenie zawodowego, repertuarowego teatru przedstawieniem Dzień jego powrotu Z. Nałkowskiej, w reżyserii J. R. Bujańskiego, a 24 VI jako malarz wystawiając swoje okupacyjne prace na zorganizowanej w Domu Literatów wystawie „Grupy Młodych Plastyków”. Podjął również próbę kontynuacji eksperymentalnego Teatru Podziemnego, wystawiając 2 VIII w Teatrze Akademickim „Rotunda”, we własnej inscenizacji i reżyserii Niegodnego i godnych J. Czechowicza, a 5 VIII w Studiu Aktorskim przy Starym Teatrze drugą wersję podziemnego Powrotu Odysa St. Wyspiańskiego. Od jesieni 1945 do połowy roku 1946 pracował w Starym Teatrze na etacie asystenta scenografa i równocześnie prowadził zajęcia ze studentami Studia Aktorskiego. W latach 1945 – 46 był także autorem kilku opraw scenograficznych realizowanych w Starym Teatrze. 24 III  zawarł związek małżeński z Ewą Jurkiewicz.

 

1946

W styczniu, na łamach nowego krakowskiego miesięcznika Przegląd Artystyczny opublikował swój pierwszy artykuł pt. Sugestie plastyki scenicznej. We wrześniowym numerze czasopisma „Twórczość” ukazał się napisany przez Tadeusza Kantora i Mieczysława Porębskiego artykuł Grupa Młodych Plastyków po raz drugi. Pro domo sua., określany potem manifestem „spotęgowanego realizmu”. 12 X w krakowskim Pałacu Sztuki otwarta została wystawa „Grupy Młodych Plastyków”, na której Kantor pokazał namalowane w czerwcu i lipcu obrazy „spotęgowanego realizmu” (Praczka, Kobieta w drzwiach, Piekarze, Prasowaczka, Ptasznicy). Jeden z obrazów tego okresu – Portret malarza został zakwalifikowany przez krajową komisję do reprezentowania sztuki polskiej na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Współczesnej,  zorganizowanej przez UNESCO w paryskim Musée d’Art Moderne w dniach 18 XI – 28 XII.

 

1947

W pierwszej połowie roku przebywał w Paryżu, w ramach otrzymanego z Ministerstwa Kultury artystycznego stypendium. W stolicy Francji zapoznał się aktualnymi dokonaniami światowej sztuki. Zainteresowała go twórczość Kandinsky’ego, Miró, Klee, Ernsta, Hartunga, Matty, ale w pisanej po latach autobiografii głównie eksponował swoje paryskie odkrycia związane z wystawą w „Palais de Découverte”, na której pokazano osiągnięcia ówczesnej nauki (preparaty biologiczne, przekroje mechanizmów, okazy geologiczne etc.). Stały się one źródłem inspiracji dla nowych rysunków i obrazów, w których efektem nowego, poszerzonego widzenia świata, dostępnego tylko poprzez ścisłą wiedzę naukową, były próby oddania ruchliwej struktury materii, rodzącej formy z metamorfoz przestrzeni. Po powrocie z Paryża został zatrudniony (w roku akademickim 1947/48) na stanowisku profesora w krakowskiej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych. Jego wczesne malarstwo zaprezentowano 30 XI w warszawskim Klubie Młodych Artystów i Naukowców na wystawie grupy plastyków nowoczesnych.

 

1948

Bierze udział w zbiorowych pokazach osiągnięć współczesnego malarstwa polskiego: wystawie Polish Art Today pokazywanej od 3 II w The Kościuszko House w Nowym Jorku, a potem przeniesionej do Chicago i Waszyngtonu oraz ekspozycji „Młodzi Malarze Polscy”, która gościła w  lipcu i sierpniu w Karlovych Varach, Czeskich Budziejowicach i Pradze.

6 IV został wybrany prezesem założonego w Krakowie Klubu Artystów i rozpoczął starania w Ministerstwie Kultury i Sztuki o subwencję na zorganizowanie w krakowskim Pałacu Sztuki wystawy, która miała być w założeniu manifestacją wszystkich nowoczesnych tendencji w sztuce polskiej. Był jednym z głównych pomysłodawców, organizatorów, aranżerów i komisarzy I Wystawy Sztuki Nowoczesnej, zrealizowanej w dniach 19 XII 1948 – 13 II 1949 w Pałacu Sztuki, która przeszła do historii jako pierwsze powojenne wystąpienia awangardowych twórców. Na ekspozycji Kantor pokazał swoje malarstwo, nazwane „metaforycznym”, będące plonem doświadczeń paryskich.

 

1949

Uczestniczył w zorganizowanej 12-13 II przez Ministerstwo Kultury i Sztuki konferencji plastyków w Nieborowie, podczas której ostro polemizował z tezami programowego referatu zachęcającego artystów do uprawiania realizmu socjalistycznego. Skutkiem tego wystąpienia była odmowa nie tylko subwencjonowania przez Ministerstwo Kultury i Sztuki planowanego przeniesienia „I Wystawy Nowoczesnych” do Wrocławia i Łodzi, ale także zakaz upowszechniania tego typu wystaw (z pisma MKiS). Jeszcze raz wystąpił z obroną sztuki awangardowej na IV Walnym Zjeździe Związku Polskich Artystów Plastyków, na którym ogłoszono socrealizm obowiązującym kierunkiem w plastyce polskiej. W grudniu, w WSSP, wygłosił swój ostatni przed stalinowską nocą publiczny wykład zatytułowany O marzeniu (O sztuce).

 

1950

W związku z negatywną oceną pedagogicznej działalności, Kantora Ministerstwo Kultury i Sztuki poleciło dyr. Wejmanowi wypowiedzieć artyście umowę o pracę w WSSP z dniem 1 III. Od 1 IX twórca uzyskał zatrudnienie w Państwowych Teatrach Dramatycznych w Krakowie na etacie scenografa. Jako dekorator pracował w teatrach repertuarowych do 1963 roku, a ostatnią, zawodową oprawę scenograficzną wykonał w 1974 roku. Swoją aktywność scenograficzną w latach socrealizmu traktował artysta jako działalność usługową, zarobkową, nie posiadającą większych ambicji artystycznych i nie mającą wiele wspólnego z właściwą twórczością. Ale nawet jego najbardziej bliskie socrealizmowi projekty scenograficzne określane były pogardliwym mianem formalizmu i tylko jeden spośród kilku zakwalifikowany został do udziału w wystawie (projekt do inscenizacji Generała Waltera pokazany w XI i XII 1950 roku na ekspozycji Plastycy w walce o Pokój w warszawskiej Zachęcie).

 

1951 – 1954

Od roku 1950 Kantor wraz z kilkoma innymi artystami nie uczestniczył w oficjalnym życiu artystycznym. Choć intensywnie tworzył, nie pokazywał na żadnych wystawach obrazów i rysunków powstałych w zaciszu domowej pracowni. W tych latach wykonywał tylko zlecone mu prace scenograficzne. Był autorem projektów kilkudziesięciu dekoracji. Po śmierci Józefa Stalina pierwsze oznaki zniesienia doktryny socrealizmu pojawiły się na VI Zjeździe ZPAP, zorganizowanym w czerwcu 1954 roku, w Warszawie, na którym nieśmiałe głosy postulowały poszerzenie kryteriów realizmu socjalistycznego. Po raz pierwszy od kilku lat wystąpił wtedy Kantor, choć jego słowa nie dotyczyły podstawowych kwestii sztuki. Inną oznaką nadciągających zmian było przyznanie artyście w sierpniu 1954 roku Złotego Krzyża Zasługi. Sam twórca uważał, że plastyczną zapowiedzią „odwilży” były już jego dekoracje do Nie igra się z miłością A. Musseta z 1953 roku.

 

1955

Rok ten zaznaczył się w historii sztuki polskiej zniesieniem obowiązującej doktryny socrealizmu. W styczniu artysta otrzymał medal 10 – lecia Polski Ludowej, a w maju opublikował na łamach „Życia Literackiego” pierwszy po siedmiu latach artykuł pt. Teatr Artystyczny. Nadal pracował jako scenograf krakowskich teatrów, co umożliwiło mu w czerwcu wyjazd do Paryża z zespołem Starego Teatru, przedstawiającym na Festiwalu Narodów Lato w Nohant J. Iwaszkiewicza z dekoracjami Kantora i reżyserii R.Zawistowskiego. W paryskich galeriach zetknął się wówczas z abstrakcją liryczną, malarstwem informel i taszyzmem w wydaniu, m. in.: Pollocka, Georgesa, Mathieu, Arnala, Tinguely’ego, Wolsa. Po powrocie do kraju, Komitet Nagród Państwowych przyznał mu przy okazji święta 22 VII wyróżnienie za twórczość scenograficzną.

We wrześniu Tadeusz Kantor wspólnie z Marią Jaremą i Kazimierzem Mikulskim założyli w krakowskim Domu Plastyków eksperymentalny Teatr Cricot 2, nawiązujący swoją strukturą do przedwojennego Teatru Artystów – Cricot. 13 XI w Domu Plastyków otworzono wystawę 9 malarzy (T.Brzozowski, M. Jarema, T. Kantor, J. Maziarska, K. Mikulski, J. Nowosielski, E. Rosenstein, J. Skarżyński i J. Stern), sygnalizującą powrót nowoczesnych na scenę polskiej sztuki. 20 XI „Życie Literackie” opublikowało artykuł Kantora na temat malarstwa informel pt. Notatki paryskie. O aktualnym malarstwie francuskim. W małżeństwie Kantorów przyszła na świat córka Dorota.

 

1956

12 maja w Domu Plastyków Teatr Cricot 2 zainaugurował swą działalność premierami: Mątwy St. I. Wikiewicza w reżyserii T. Kantora i kostiumami M. Jaremy oraz Studnią, czyli głębią myśli K. Mikulskiego w reżyserii K. Mikulskiego i scenografią J. Skarżyńskiego. Z  okazji święta 22 VII odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (głównie za działalność scenograficzną). 15 XI odbyło się w Krakowie zebranie założycielskie Stowarzyszenia Artystycznego „Grupa Krakowska” z udziałem: T. Brzozowskiego, M. Jaremy, T. Kantora, P. Krakowskiego, W. Krakowskiego, A. Marczyńskiego, J. Maziarskiej, K. Mikulskiego, D. Mroza, S. Mroza, J. Nowosielskiego, A. Pawłowskiego, T. Rudowicz, J. Skarżyńskiego, J.Sterna i M. Warzechy. W proponowanym statucie znalazł się zapis o działalności w ramach stowarzyszenia Teatru Cricot 2. W grudniu w warszawskim „Salonie Po Prostu” Kantor pokazał na pierwszej swojej indywidualnej wystawie najnowsze obrazy informel.

 

1957

13 I w Domu Plastyków Teatr Cricot 2 wystawił premierowe przedstawienie Cyrku K.Mikulskiego w reżyserii i inscenizacji T. Kantora, któremu towarzyszył pokaz Kineform A. Pawłowskiego. W lutym Kantor pokazał swoje obrazy metaforyczne z lat 1948 – 1953 na indywidualnej ekspozycji w Muzeum Miejskim w Lublinie. W marcu Państwowy Instytut Wydawniczy wydał dramat W. Gombrowicza Iwona księżniczka Burgunda ilustrowany rysunkami Kantora. 9 V oficjalnie ogłoszono reaktywowanie „Grupy Krakowskiej” nawiązującej do tradycji dawnej „Grupy Krakowskiej” założonej w 1932 roku. Pierwszym prezesem nowej Grupy został Tadeusz Kantor, a na siedzibę stowarzyszenia wybrano (zaadaptowaną dla potrzeb galerii) piwnicę Pałacu pod Krzysztofory. 10 lipca w sieni Pałacu pod na inaugurację Galerii Krzysztofory, Kantor pokazał swoje obrazy z lat 1948 – 57. Bierze też udział w zorganizowanej w warszawskiej Zachęcie (18 X- 17 XI)  II Wystawie Sztuki Nowoczesnej.  Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi nakręciła pierwszy krótkometrażowy film poświęcony malarstwu informel Kantora pt. Uwaga malarstwo, zrealizowany przez A.Nurzyńskiego i M. Waśkowskiego, pokazany najpierw przy okazji II Wystawy Sztuki Nowoczesnej w Zachęcie, a rok później na Międzynarodowym Festiwalu Filmów o Sztuce towarzyszącym XXIX Biennale Sztuki w Wenecji.

 

1958

Bierze udział w IV –V w zorganizowanej w siedzibie Stowarzyszenia Historyków Sztuki wystawie Symbolizm i surrealizm. 21 VI uczestniczy w oficjalnym otwarciu Galerii Krzysztofory, które inicjowała pierwsza zbiorowa prezentacja obrazów członków Grupy Krakowskiej. Jako jedyny przedstawiciel malarstwa polskiego zaproszony został do udziału  w dniach 5 VIII – 14 IX w Palais des Expositions w Charleroi, ekspozycji zatytułowanej L’art du XXI –e siécle. Randez –vous de l’avant-garde internationale. Od VIII do XII przebywał za granicą, podróżując po Szwecji i Francji. W dniach 22 – 29 VIII zaprezentował po raz pierwszy indywidualnie za granicą swoje obrazy z lat 1950 – 58 w Galerii Samlaren w Sztokholmie.

 

1959

W dniach  6 – 28 III wystawiał swoje obrazy na indywidualnej ekspozycji w Galerie H. Le Gendre w Paryżu. Dwa jego dzieła malarskie wzięły udział w wystawie „Documenta 2” w Kassel (11VII – 11X), a ponad 40 prac z lat 1947 – 1959 zaprezentowanych zostało na retrospektywnym, monograficznym pokazie zorganizowanym w okresie 13 XI – 13 XII w Kunsthalle w Düsseldorfie. Partycypował także w III Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

 

1960

We wrześniu wystawiał indywidualnie w Saidenberg Gallery w Nowym Jorku, a w listopadzie w Galleri 54 w Göteborgu. Wziął udział w wystawie Expressions d’aujourd’hui odbywającej się w Château de Lunéville (14V – 13 VI) oraz w XXX Biennale w Wenecji.

 

1961

14 I w Galerii Krzysztofory w Krakowie odbyła się premiera spektaklu Teatru Cricot 2 pt.:  W małym dworku zapoczątkowująca w pełni autorskie realizacje Kantora w Cricot 2. Przy okazji tego przedstawienia artysta ogłosił nowy etap rozwoju teatru nazwany „Teatrem Informel”. Jednocześnie tym widowiskiem rozpoczął „grę z Witkacym” podczas której werbalną warstwę spektakli stanowić będą, aż do 1980 roku, dramaty St. I. Witkiewicza. Bierze udział w zbiorowych wystawach w Nowym Jorku w: The Art of Assemblage i 15 Polish Painters w Museum of Modern Art. W okresie od IV – VII zaangażowany został na stanowisku profesora do prowadzenia zajęć i wykładów w Hochschule für Bildende Künste w Hamburgu. Ostatnie swoje obrazy pokazał w październiku na indywidualnej ekspozycji Peintures récentes w Galerie H. Le Gendre w Paryżu. W III (po rozwodzie z Ewą Jurkiewicz) bierze w Paryżu ślub z Marią Stangret.      

 

 

 

 

 

 

 

 

1962

Uczestniczył w zbiorowych wystawach: Modern Paintings and Sculpture w Pittsburghu oraz Metafory pokazanej w Sopocie, a potem w Warszawie. Za twórczość teatralną otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki.

 

1963

16 II  w Teatrze Wielkim w Warszawie odbyła się premiera opery Zamek Sinobrodego w reżyserii i scenografii Tadeusza Kantora. Tym przedstawieniem artysta zakończył swą działalność scenograficzną w tradycyjnych zawodowych teatrach. (Do profesji dekoratora powracał już tylko sporadycznie.) Po latach, w tekście pt. Rozwój moich idei scenicznych wymienił, jako szczególnie ważne dla swojej idei teatru, tylko kilka spośród kilkudziesięciu opraw scenograficznych z repertuarowego teatru. Były to inscenizacje: Miarki za miarkę W. Szekspira (1954), Świętej Joanny G.B. Shawa (1956), Antygony J. Anouilha (1957), Nosorożca E. Ionesco (1961) i Świecznika A. Musseta (1962).

W Teatrze Cricot 2 zrealizował spektakl Wariat i zakonnica pokazany po raz pierwszy 8 VI w Galerii Krzysztofory. Nakładem Galerii Krzysztofory opublikował manifest „Teatru Autonomicznego” i ogłosił nowy etap rozwoju Cricot 2, który nazwał „Teatrem Zerowym”. W „Pamiętniku Teatralnym” w nr 1- 4 ukazał się artykuł Kantora pt. Teatr Niezależny w latach 1942 – 1945. Kantor bierze udział w zbiorowej wystawie Konfrontacje, pokazanej w galerii „Krzywe Koło” w Warszawie oraz w prezentacjach polskiego malarstwa w Essen w Folkwang Museum i Polnisch Malerei vom Ausgang des XIX Jahrhunderts bis zur Gegenwart w Stuttgarcie. W dniach 13 XI do 15 XII zorganizował w Galerii Krzysztofory indywidualną ekspozycję, którą zatytułował – Wystawa Popularna (Anty – wystawa). W towarzyszącym wystawie manifeście deklarował swój sprzeciw wobec sztywnej konwencji wystawy i widza. Zaczął tworzyć swoje pierwsze ambalaże.

 

1964

Na zaproszenie Theodora Ahrenberga przebywał w Szwajcarii, a następnie podróżował do Niemiec i Paryża. W Lozannie wystawił 26 obrazów z lat 1957  – 1964 na indywidualnym pokazie w Galerie Alice et Pierre Pauli (27 II – 19 III). Uczestniczył w zbiorowych ekspozycjach malarskich: Beeldend experiment op de planken w Stedelijk van Abbemuseum w Eindhoven (10 X – 22 XI) i odbywającej się na przełomie lat 1964/65 w Städlische Kunstgalerie w Bochum wystawie Profile IV. Polnische Kunst heute. Projekty dekoracji pokazał na wystawie scenografii Das Bühnebild nach 1945 zorganizowanej w Kunstgewerbemuseum w Zurychu.

 

1965

Na zaproszenie amerykańskiej Fundacji Forda od IV podróżował przez pół roku po Stanach Zjednoczonych. Zapoznał się z nowym zjawiskami w sztuce amerykańskiej (minimal – art, pop – art, happeningiem), twórczością Roberta Rauschenberga, Johna Cage’a. Jima Dine’a, Allana Kaprowa Spotkał się m.in. z Georgem Segalem i Markiem Rothko. Po powrocie do Polski nawiązał współpracę z młodymi, warszawskimi krytykami sztuki: Wiesławem Borowskim, Anką Ptaszkowską i z ich inicjatywy zrealizował 10 XII w kawiarni warszawskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych pierwszy w Polsce happening – Cricotage. Kilka dni później (18 XII) zrealizował w krakowskim lokalu Stowarzyszenia Historyków Sztuki swa drugą akcję happeningową pt. Linia podziału. Swoje prace prezentował  na zbiorowych pokazach: Bild und Bühne w Staatlische Kunthalle w Baden-Baden (30 I – 9 V) i Fränkische Galerie w Norymberdze (21 V – 20 VI), Bilde og Scenebild w Universitetbiblioteket (2IX – 2X) oraz na Documenta 3 w Kassel i na IV Wystawie Grupy Krakowskiej w Galerii Krzysztofory. Na łamach „Wiadomości Plastycznych” opublikował w nr 23 szereg swoich tekstów napisanych w 1964 roku w Szwajcarii, m.in. Manifest Ambalaży, Spotkanie z Nosorożcem Dürera, Coś, Ubranie.

 

 

 

 

 

1966

Od I – VII przebywał za granicą, głównie w Niemczech. W dniach od 16 I – 13 II wystawił swoje najnowsze obrazy – ambalaże (z lat 1964/65)  podczas indywidualnej ekspozycji w Staatlische Kunsthalle w Baden-Baden, a od 17 III – 7 IV na indywidualnej wystawie Les emballages w paryskiej Galerie de l’Université. 7 III w Baden-Baden odbyła się premiera niemieckojęzycznej wersji sztuki St. I. Witkiewicza W małym dworku, zatytułowanej Der Shrank (Szafa), inscenizowanej przez Tadeusza Kantora. Zrealizowane z niemieckimi aktorami przedstawienie, któremu towarzyszyła publikacja Komplexes Theater,  prezentowane było potem także w Monachium, Heidelbergu, Bochum i Essen. W V wziął udział w festiwalu teatralnym Theater in Europa – Center w Berlinie Zachodnim, a w VIII uczestniczył w Sympozjum Artystów i Naukowców w Puławach, gdzie otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za pracę Emballage – Voyager. Od 20 X – 1 XI pokazywał swoje dzieła malarskie na indywidualnej wystawie w Galerie Handschin w Bazylei, a w XI i XII na indywidualnej ekspozycji w Galerie Pierre w Sztokholmie. Bierze też udział w zbiorowej wystawie 17 Polish painters pokazywanej w d’ Arcy Gallery w Nowym Jorku. Na zamówienie warszawskiej Zachęty zaaranżował wystawę Stanisława Ignacego Witkiewicza. Podczas pobytu artysty w Niemczech, Saarbrücken TV nakręciła o nim film pt. Podróż.

 

1967

21 I zrealizował (w otwartej 1 IV 1964 staraniem W. Borowskiego, A. Ptaszkowskiej i M. Tchorka Galerii Foksal w Warszawie) happening List. 4 IV w Galerii Krzysztofory zorganizował jednodniowy pokaz 20 swoich ambalaży, mających wziąć udział w IX Biennale w São Paulo. 28 IV w Krzysztoforach Kantor zaprezentował w Teatrze Cricot 2 premierowe przedstawienie  Kurki wodnej wg St. I. Witkiewicza, stanowiące nowy etap jego rozwoju teatru artystycznego, nazywanego przez twórcę „Teatrem Wydarzeń” lub „Teatrem Happeningowym”. W dniach 9 – 11 V wystawił w Galerii Foksal ambalaże wysyłane do São Paulo. Uczestniczył w zbiorowych pokazach w: 2 Międzynarodowej Wystawie Rysunków w Darmstadt (16 VII – 10 IX), Magazynie Letnim (VIII – IX) w Galerii Foksal i wystawie Aspects. 5 ans d’activités á l’atelier du Rocher w szwajcarskim Chexbres.

23 VIII, w ramach V Pleneru Koszalińskiego w Osiekach, zrealizował na plaży w Łazach koło Osiek słynny czteroczęściowy Panoramiczny Happening Morski. 1 X przyjął na dwa lata nominację na stanowisko profesora kontraktowego na Wydziale Malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. 16 X Teatr Cricot 2 pokazał w warszawskiej Zachęcie spektakl Kurka wodna (pierwsza prezentacja przedstawienia Cricot 2 poza Krakowem). 18 XII został wybrany prezesem Grupy Krakowskiej

 

 

 

 

 

1968

Na zakończonym 8 I Biennale w São Paulo otrzymał II nagrodę w dziedzinie malarstwa. W III i IV przebywał w Niemczech, gdzie wziął udział w sympozjum Prinzip collage (29 III – 3 IV) oraz wystawie Von der Collage zur Assemblage (4 IV – 12 V) zorganizowanych przez Institut für Moderne Kunst w Norymberdze. Na przełomie IV i V (dla potrzeb kręconego przez Saarbrücken TV,  we współpracy z Dietrichem Mahlowem, dyrektorem Kunsthalle w Norymberdze) zrealizował happeningi: Lekcja anatomii wedle Rembrandta, Rozmowa z Nosorożcem i Die Grosse Emballage. W VII – VIII na wystawie Magazyn Letni w Galerii Foksal, pokazał swoje obrazy z cyklu Ambalaże i rysunki. W VIII i IX uczestniczył w miejscowości Vela Luka w Jugosławii w plenerze artystycznym poświęconym mozaice. Wykonał tam pokryte mozaiką Krzesło – Ambalaż. 30 X w Galerii Krzysztofory zrealizował happening Hommage á Maria Jarema. Na przełomie roku 1968/69 Teatr Cricot 2 zaprezentował w Krzysztoforach kilka przedstawień Kurki wodnej.  Otrzymał europejską nagrodę malarską „Premio Marzotto”.

 

1969

18 I wziął udział w Assemblage’u Zimowym zorganizowanym w Galerii Foksal, w czasie którego przedstawił akcję zatytułowaną Maszyna do pisania z żaglem i sterem. 24 I zrealizował w Galerii Foksal drugą wersję happeningu Lekcja anatomii wedle Rembrandta. Od 30 IV – 12 V Teatr Cricot 2 odbył swoje pierwsze zagraniczne tournées do Włoch, gdzie pokazywał Kurkę wodną, najpierw na Festiwalu Premio Roma, grając w rzymskiej Galeria Nazionale d’Arte Moderna, a potem w Modenie i Bolonii. W VIII Kantor zainscenizował w Bled (Jugosławia) serię ośmiu akcji happeningowych dla realizowanego przez Saarbrücken TV filmu Teatr Niemożliwy. Był także pomysłodawcą akcji pt. My nie śpimy, zorganizowanej przez jego studentów z krakowskiej ASP podczas wystawy i sympozjum Złote Grone w Zielonej Górze (25 – 27 IX).  1 X, pomimo protestu studentów, nie odnowiono z Kantorem umowy na dalsze prowadzenie zajęć w ASP.

 

1970

W I, w Galerii Krzysztofory, pokazał wystawę Ambalaży Konceptualnych. 21 II w Galerii Foksal przeprowadził pierwszy etap malarskiej akcji Multipartu, ogłaszając manifest Multipart.

Na Sympozjum Plastycznym „Wrocław ‘70” przedstawił 17 III projekt wbudowanego w pejzaż miasta gigantycznego betonowego Krzesła (z cyklu Pomniki Niemożliwe). W ramach Galerii Foksal wziął udział w wystawie: 3e Salon International de Galeries Pilotes zorganizowanej w Musée Cantonal de Beaux Arts w Lozannie (21 IV – 4 X), przeniesionej później do Musèe d’Art Moderne de la Ville de Paris (28 X – 6 XII). W czerwcu zaprezentował w Galerie Alice et Pierre Pauli w Lozannie jedną z wersji Multipartu. 23 IX w Galerii Foksal zrealizował dokumentacyjną ekspozycję pt. Happening i działalność typu happenigowego 1963 – 1970. Bierze udział w zbiorowej wystawie Elektra 70 w Nowym Jorku. Uczestniczył w zorganizowanej w Kölnischer Kunstverein przez Haralda Szemannna głośnej wystawie Happening & Fluxus. Na ekspozycji trwającej od 16 XI 1970 do 6 I 1971 roku. pokazano dokumentację ok. 500 najważniejszych akcji happeningowych, które miały miejsce od 1959 do 1970 roku. Wśród nich znalazła się dokumentacja kantorowskiego Listu, Panoramicznego Happeningu Morskiego oraz Lekcji anatomii wedle Rembrandta.

 

 

1971

20 II zrealizował w Galerii Foksal drugi i ostatni etap Multipartu, ogłaszając przy okazji Manifest 70. W ramach zorganizowanego przez Galerię Foksal cyklu 9 wystaw indywidualnych, pokazał 6 IV w warszawskiej galerii projekty Pomników Niemożliwych i Ambalaże Konceptualne. Brał udział w wystawie scenografii Vår Tids Scenebilde odbywającej się w dniach 14 VI – 6 VI w Sonja Hoenje – Onstadt Kunstcenter w Høvikodden koło Oslo. Od 28 IV – 8 V Teatr Cricot 2 przebywał we Francji, pokazując spektakle Kurki wodnej w Nancy i Paryżu. 1 IX w Galerii Foksal zrealizował wystawę Żywe Archiwum – Dokumentacja, na której pokazał dokumenty i fotografie związane z jego działalnością w Galerii Foksal. We IX uczestniczył wraz z grupą aktorów z Teatru Cricot 2, krytyków i współpracowników w I Atelier International de Théâtre Experomantal w Dordan koło Paryża, gdzie przedstawił akcje happeningowe Pralnia i Lekcja anatomii wedle Rembrandta. 8 X zrealizował Pomnik Niemożliwy – Krzesło (o wysokości ok. 14 m.), który stanął nieopodal Sonja Hoenje Onstadt Kunstcenter (zniszczony w następnym roku przez wiatr). 9 XI zaprezentował w Galerii Foksal akcję pt. Cambriolage, podczas której, nie mieszczące się przestrzeni galeryjnej sali sugerowało zwiedzającym swoją kontynuację na wyższych kondygnacjach budynku. Wziął udział w Międzynarodowym Quadriennale Scenografii w Pradze.

 

1972

W dniach 19 – 29 II wystawił swoje rysunki na indywidualnym pokazie w Galerii Desa w Krakowie. Od 9 V – 3 VI pokazywał w Théâtre  71 na Malakoff w Paryżu (zrealizowany z udziałem części zespołu Teatru Cricot 2 i francuskimi aktorami z La Compagnie Charbonnier) spektakl Szewcy wg St. I. Witkiewicza. W dniach 20 VIII – 9 IX Teatr Cricot 2 prezentował na Festival of  Art w Edynburgu przedstawienia Kurki wodnej. Od XI – I 1972 roku spektakle Kurki wodnej grane były kilkakrotnie w Łodzi i później w krakowskich Krzysztoforach.

 

1973

Na otwartej 10 III wystawie w Galerii Foksal pokazał cykl nowych obrazów pt. Wszystko wisi na włosku. 4 V w Galerii Krzysztofory miała miejsce premiera nowego spektaklu Teatru Cricot 2 – Nadobnisie i koczkodany wg St. I. Witkiewicza. Kantor nazwał tę fazę swoich poszukiwań teatralnych „Teatrem Niemożliwym”. Przedstawienie było pokazywane w Krzysztoforach jeszcze kilkakrotnie do początku VI, a potem w połowie XII. Od 19 VIII – 14 IX Teatr Cricot 2 przebywał na tournées w Szkocji, prezentując spektakl Nadobnisie i koczkodany w Edynburgu (spotkanie T. Kantora z Josephem Beuysem, który przyszedł na spektakl i później zaanektował drzwi z resztkami afiszów Cricot 2 w pracy Poor House Door – A new beginning is in the offing) i Glasgow. Krzysztof Miklaszewski zrealizował Szatnię, pierwszy w Polsce film poświęcony teatrowi Kantora, złożony z fragmentów z prób i przedstawień Nadobnisiów i koczkodanów.

 

1974

W II Teatr Cricot 2 zaprezentował Nadobnisie i koczkodany w Łodzi, a na początku IV i z końcem X w Galerii Krzysztofory. Od IV – V Cricot 2 odbył tournées z przedstawieniem Nadobnisie i koczkodany do Francji i Włoch, występując w Paryżu, Nancy i Rzymie. Ponadto ostatni spektakl Kantora został jeszcze pokazany: w dniach 19 – 21 VIII na Festiwalu Sztuki w Shiraz, w XI w Essen i w XII w Warszawie. 26 X w Teatrze Bagatela w Krakowie miała miejsce premiera Balladyny J. Słowackiego, w reżyserii M. Górkiewicza i w scenografii T. Kantora (ostatnia praca scenograficzna artysty w teatrze repertuarowym). Nakładem Galerii B w Gnieźnie ukazał się manifest „Teatru Niemożliwego”. Otrzymał nagrodę krytyki artystycznej im. C. K. Norwida.

 

1975

W I w Galerii Krzysztofory rozpoczął próby do Umarłej klasy. W V zaprezentował swoje malarstwo na indywidualnej wystawie Emballages w Muzeum Sztuki w Łodzi, przeniesionej w VI do Kulturhuset w Sztokholmie. We IX, na zamówienie Muzeum Narodowego w Krakowie, wykonał wystawiony w Sukiennicach Ambalaż Hołdu Pruskiego i wziął udział w zbiorowej wystawie W kręgu nadrealizmu we Wrocławiu.

11 IX  odbyła się w Galerii Krzysztofory (dla uczestników XI  Kongresu AICA) otwarta dla publiczności próba Umarłej klasy. Przy tej okazji ukazała się w niewielkim nakładzie publikacja – Manifest „Umarłej klasy szkolnej”. 15 XI w Galerii Krzysztofory Teatr Cricot 2 zaprezentował najnowsze teatralne dzieło Kantora – Umarłą klasę, które pokazywane było w Krakowie do początku XII, a w połowie XII w Łodzi. Równolegle z premierą spektaklu, nakładem Galerii Foksal, wydany został manifest Teatr Śmierci, w którym artysta ogłosił nowy etap rozwoju Teatru Cricot 2. Swoje rysunki wystawił na ekspozycji pt. Rezerwat ludzki w Galerii Zapiecek w Warszawie i Galerii Desa w Krakowie.

 

1976

Od 17 I – 17 V trwały (z przerwami) pokazy Umarłej klasy w Galerii Krzysztofory. 10 II otwarto w Galerii Foksal wystawę fotografii W. Szperla z seansu dramatycznego Umarła klasa T. Kantora. Z tej okazji Kantor wygłosił w sali klubowej SARP-u w Warszawie odczyt pt. Idea Teatru Śmierci. W III w Galerii Krzysztofory zaprezentował wystawę o Teatrze Cricot 2. W dniach 27 – 29 V odbyły się 3 pokazy Umarłej klasy we Wrocławiu. W VI  Galeria Zapiecek w Warszawie zorganizowała indywidualną ekspozycję pt. Od Itaki do Umarłej klasy. Wziął udział w zbiorowej ekspozycji dokumentacji działalności Galerii Foksal, zaprezentowanej w sali warszawskiej galerii pt. Dokumenty Artystów. Dokumenty Galerii (1966 – 1976). W VIII i IX Teatr Cricot 2 odbył sześciotygodniowe tournées do Wielkiej Brytanii, zapoczątkowujące tryumfalny pochód Umarłej klasy po scenach świata. Spektakl pokazany został w Edynburgu (nagroda Scotsmana), w Cardiff i Londynie. W okresie od 22 IX – 31 XI Muzeum Sztuki w Łodzi zorganizowało indywidualną ekspozycję dzieł artysty Emballages , (na której poza tytułowymi obrazami, pokazano też dokumentację z happeningów i Multiparty) goszczącą najpierw w Whitechapel Gallery w Londynie, a następnie przeniesioną do Norwegii: do Sonja Hoenje Niels – Onstadt Kunstcenter i potem do Galerie Trondheim. W dniach 16 – 23 X zaaranżował wystawę dokumentacji fotograficznej z działalności Teatru Cricot 2, zatytułowaną Żywa dokumentacja – 20 lat rozwoju Teatru Cricot 2. W XI pokazał obrazy z ostatnich lat na indywidualnej ekspozycji Emballages 1960 – 1976 w Galerie R. Johana Ricard w Norymberdze. Powstały pierwsze filmowe rejestracje Umarłej klasy zrealizowane przez: Andrzeja Wajdę oraz Denisa Bableta. 19 i 20 XII odbyły się pokazy Umarłej klasy w Warszawie.

 

1977

W I, na prośbę PWST w Krakowie w związku z 30 – leciem uczelni, wykonał oprawę scenograficzną do spektaklu Pan Tadeusz A. Mickiewicza w reżyserii I. Babel, pokazanego po raz pierwszy w Teatrze im J. Słowackiego w Krakowie 10 I. Teatr Cricot 2 odbył szereg zagranicznych tournées z Umarłą klasą, prezentując spektakl w: Amsterdamie, Norymberdze, Erlangen, Nancy, Shiraz, Belgradzie (otrzymał Grand Prix na Festiwalu BITEF), Paryżu, Lyonie, Lille, Brukseli i Gandawie. W Polsce ostatnie dzieło teatralne Kantora pokazane zostało jeden raz w Galerii Krzysztofory i trzykrotnie w warszawskim Klubie Stodoła. 2 XII wystawił swoje rysunki z lat 1947 – 1977 na indywidualnej ekspozycji w Galerie R. Johana Ricard w Norymberdze. 10 XII zainscenizował wystawę 22 lata działalności Teatru Cricot 2 i Teatr Podziemny 1942 – 44 w Galerii Foksal. Wziął udział w Documenta 6 w Kassel oraz zbiorowej wystawie International Art Exhibition ROSC – The poetry of Vision w Dublinie (21 VIII – 30 X). W wydawnictwie L’Age d’Homme ukazał się tom pism teatralnych Kantora pt. Théâtre de la Mort ze wstępem D. Bableta (przełożony potem na język włoski, hiszpański, niemiecki , japoński).

 

1978

W ciągu całego roku Cricot 2 prezentował Umarłą klasę podczas wielu teatralnych podróży we: Florencji, Mediolanie, Adelajdzie, Sydney, Zurychu, Genewie, Caracas (nagroda „Premio Teatral Juana Sujo), Rzymie, Berlinie Zachodnim, Stuttgarcie i Grazu. 3 IV w Galerii Foksal otwarta została wystawa Caroline Rose pt. Fotogramy z teatru Tadeusza Kantora Cricot 2. 

8 IV w sali Muzeum Narodowego w Krakowie wręczono T. Kantorowi Nagrodę im. Rembrandta przyznaną mu za całokształt osiągnięć malarskich przez Fundacje Goethego z Bazylei. Z tej okazji artysta wygłosił Mały Manifest, a w Galerii Krzysztofory Teatr Cricot 2 dał kilka przedstawień Umarłej klasy. W listopadzie Umarła klasa została ponownie zaprezentowana w Krakowie – w Klubie Rotunda. Otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa za upowszechnianie kultury.

 

1979

W dniach 25 I – 4 II w „Palazzo delle Esposizioni” w Rzymie zorganizowana została (w ramach zbiorowej ekspozycji L’avanguardia polacca 1910 – 1978) wystawa Le opere di Tadeusz Kantor. I pittori di Cricot. Il Teatro Cricot 2, przeniesiona potem do Palazzo Reale w Mediolanie. Kantor, poza pokazem swoich obrazów, zrealizował z częścią artystów i aktorów z Teatru Cricot 2 cricotage pt. Gdzie są niegdysiejsze śniegi wg F. Villona, zaprezentowany 27 I w trakcie trwania rzymskiej ekspozycji. Teatr Cricot 2 odbył tournées z Umarłą klasą, pokazując spektakl w: Nowym Jorku (nagroda krytyki nowojorskiej OBIE), Meksyku, Mediolanie, Sztokholmie. Brał udział w zorganizowanej przez Galerię Foksal retrospektywnej wystawie dokumentacyjnej pokazywanej od 20 VIII – 15 IX w Richard Demarco Gallery w Edynburgu, The Third Eye Centre w Glasgow , ICA w Londynie i Project Art Centre w Dublinie. Uczestniczył w III Biennale w Sydney. W X Teatr Cricot 2 wyjechał do Florencji na zaproszenie władz miasta (Comune di Firenze) i Teatro Regionale Toscano, aby przygotować nowy spektakl Tadeusza Kantora. W planach władz włoskiego miasta było także utworzenie Cricoteki – ośrodka dokumentującego i wspierającego działalność Cricot 2. W XII władze miasta Krakowa postanowiły przyznać część pomieszczeń przy ul. Kanoniczej 5, dla celów organizującego się w Krakowie Ośrodka Teatru Cricot 2 – Cricoteki.

 

1980

19 I wystawą Idee Teatru Crioct 2, w zaadaptowanych salach przy ul. Kanoniczej 5 zainaugurowała swą działalność krakowska Cricoteka.

23 VI w przeznaczonym dla Cricot 2 przez Florencję desakralizowanym kościele Santa Maria odbyła się (po blisko 8 miesiącach wytężonych prób) światowa premiera spektaklu T. Kantora Wielopole, Wielopole. Przedstawienie było grane we Florencji do 2 VII. Do Teatru Cricot 2 Kantor przyjął grupę aktorów włoskich i od tego momentu Cricot 2 stał się zespołem międzynarodowym (później występowali w nim również aktorzy z innych krajów). W okresie od 26 VIII – 2 X Teatr Cricot 2 zaprezentował Wielopole, Wielopole w Edynburgu, Londynie i Paryżu, a Umarłą klasę w Prato. W XI i XII nowe przedstawienie Kantora pokazano w Krakowie, Warszawie i Gdańsku.

 

 

1981

Z dniem 1 I Ośrodek Teatru Cricot 2, który działał jako agenda Biura Wystaw Artystycznych stał się samodzielną instytucją podlegającą Wydziałowi Kultury Urzędu Miasta Krakowa. Teatr Cricot 2 odbył szereg tournées, podczas których pokazywał Wielopole, Wielopole w: Mediolanie, Rzymie, Florencji, Genui, Parmie, Genewie, Zurychu, Caracas, Norymberdze, Madrycie i Vitorii. Ponadto w VI w Krakowie zagrano w sali Sokoła kilka przedstawień Umarłej klasy. W Cricotece odbyły się ekspozycje: Wystawa – Lektura (partytur spektakli od Mątwy do Wielopola, Wielopola ) oraz Artyści z kręgu Cricot 2. Kantor otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną i wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury. Włoskie wydawnictwo Ubulibri wydało książkę z partyturą i komentarzami teoretycznymi artysty do spektaklu Wielopole, Wielopole (w następnych latach ukazała się również wersja polska i angielska).  12 XII wystąpił na niezależnym Kongresie Kultury Polskiej.

 

1982

Swoje prace z lat 1947 – 1981 (obrazy, obiekty, rysunki) wystawił na indywidualnej ekspozycji pt. Metamorphoses w Galerie de France w Paryżu (4 III – 7 V). Pokazowi towarzyszył obszerny katalog – książka wydany przez Edition Chêne/ Hachette i Galerie de France zawierający (poza reprodukcjami obrazów) zbiór tekstów i esejów twórcy. Teatr Cricot 2 zaprezentował spektakl Wielopole, Wielopole w: Guanajuato, Meksyku, Nowym Jorku (nagroda OBIE) i Lionie, a Umarła klasę w: Toga Mura, Tokio i Londynie. Cricotage Gdzie są niegdysiejsze śniegi pokazano: w Paryżu i Londynie. Partycypował w zbiorowych wystawach: Échange entre Artistes 1931 – 1982 Pologne – USA w Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris (25 VI – 6 X) współorganizowaną przez Galerię Foksal i MuzeumSztuki w Łodzi i na XI Biennale w Wenecji w międzynarodowej ekspozycji w Pawilonie Głównym pt. Arte come arte: persistenza dell’a opera. W Wydawnictwie Artystycznym i Filmowym ukazała się książka Wiesława Borowskiego Tadeusz Kantor, złożona do druku w 1975 roku, która zawierała obszerny wywiad przeprowadzony z Kantorem w latach 1973 – 74, krótkie omówienia poszczególnych wydarzeń i wybór tekstów artysty. Otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

 

1983

Teatr Cricot 2 pokazał przedstawienie Wielopole, Wielopole w Walencji, Palmie de Mallorca, Warszawie, Krakowie, Wielopolu Skrzyńskim (kościół parafialny) i Rzeszowie, a Umarłą klasę w: Cagliari, Madrycie, Warszawie, Krakowie, Paryżu, Genewie. Gdzie są niegdysiejsze śniegi zaprezentowano w Genewie. Wziął udział w zbiorowym pokazie polskiej sztuki pt. Présence Polonaise , który odbył się w dniach 23 VI – 26 IX w Centre Georges Pompidou w Paryżu. We IX (19 – 28 IX) zrealizował w Centre Georges Pompidou ekspozycję La troupe Cricot 2 et son Avant – garde. Centre National de la Rechereche Scientifique wydało IX tom serii Le voies de la création théâtrale, pod redakcją Denisa Bableta, poświęcony w całości Teatrowi Śmierci Tadeusza Kantora

 

1984

W dniach 22 III – 15 IV zrealizowano zbiorową wystawę 20 artystów związanych z Galerią Foksal, której celem była obrona niezależności galerii wobec planów przejęcia jej przez nowo utworzony ZPAMiG. (Galeria Foksal, w proteście przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego, od 1981 roku nie prowadziła żadnej działalności wystawienniczej.) Na konferencji prasowej 12 IV wystąpił Tadeusz Kantor broniąc Galerii Foksal i podkreślając jej znaczenie w swojej biografii artystycznej. Na indywidualnej ekspozycji, mającej miejsce w dniach 5 X – 20 XII w Maison de la Culture w Grenoble, pokazał swoje prace plastyczne (obrazy i obiekty). Teatr Cricot 2 wystąpił z przedstawieniami Wielopola, Wielopola w: Sztokholmie, Jyväskylä, Helsinkach, Paryżu, Los Angeles, Buenos Aires, Grenoble, Louvain–la-Neuve i Bolonii, a z Umarłą klasą w: Murcii, Las Palmas, Sewilli i Los Angeles. W Warszawie od 2 – 4V trwały pokazy cricotage’u Gdzie są niegdysiejsze śniegi.

 

1985

W II został odznaczony francuską Legią Honorową. Teatr Cricot 2 od początku roku przebywał w Norymberdze, gdzie trwały próby do nowego spektaklu Tadeusza Kantora. 2 VI w Alte Gieserei Kabelmatall w Norymberdze odbyła się światowa premiera przedstawienia pt. Niech sczezną artyści –  nowego dzieła teatralnego krakowskiego artysty, powstałego we współpracy Institut für Moderne Kunst z Norymbergi i Centro di Ricerche Teatrali z Mediolanu. Poza Norymbergą spektakl pokazano w 1985 roku jeszcze w: Mediolanie Awinionie, Paryżu i Nowym Jorku (nagroda OBIE). Teatr Cricot zaprezentował Wielopole, Wielopole w Salonikach, a Umarłą klasę w Tel Avivie. W VII wystawiał swoje obrazy i rysunki wraz z dziełami Marii Stangret w Salle de Théologie du Palais des Papes w Awinionie. W Cricotece zrealizowano ekspozycje: Klasa szkolna – dzieło zamknięte oraz Witkacy i Teatr Cricot 2. Powstały filmy: Teatr Cricot 2 Andrzeja Sapiji i Tadeusz Kantor – Théâtre Denisa Bableta.

Zakończono budowę domu Marii i Tadeusza Kantorów w Hucisku.

 

 

 

1986

10 I otworzona została w Galerii Foksal zaaranżowana przez artystę wystawa rysunków do spektaklu Niech sczezną artyści. Teatr Cricot 2 prezentował Niech sczezną artyści w: Warszawie, Krakowie, Madrycie, Mediolanie, Turynie, Lionie, Grenoble, Berlinie Zachodnim, Ferrarze, a Wielopole, Wielopole w Berlinie Zachodnim. W dniach 10 – 11 IV Uniwersytet Śląski w Katowicach zorganizował sympozjum naukowe pt. Sztuka Tadeusza Kantora. Od 1 – 10 V w Teatro Petruzzelli w Bari trwała międzynarodowa konferencja na temat sztuki Kantora pt. Lattesa molto importante, połączona z festiwalem Teatru Cricot 2, który pokazał z tej okazji spektakle: Umarłej klasy, Wielopola, Wielopola i Niech sczezną artyści. W związku z konferencją Kantor pokazał również swoje prace na indywidualnej ekspozycji w Galerii Bonomo w Bari. Od 25 VI do 25 VII prowadził w Mediolanie zajęcia ze studentami Civica Scuola d’Arte Drammatica. Efektem tej pracy był cricotage Ślub odegrany trzykrotnie przez studentów na zakończenie kursu (21-23 VII) w Sala Azzurra w Mediolanie oraz publikacja wykładów artysty pt. Lezioni Milanesi, wydanych drukiem dwa lata później. Malarstwo i obiekty pokazał na otwartej 31 VIII indywidualnej wystawie Hommage á Tadeusz Kantor w Galerie Eva Poll w Berlinie Zachodnim. Podczas występów Teatru Cricot 2 w Theatermanufaktur w Berlinie Zachodnim pokazano retrospektywną wystawę historii Cricot 2 w teatralnym foyer. W dniach 21 – 25 X, w Teatrze De Singel w Antwerpii, odbyło się sympozjum poświęcone sztuce Tadeusza Kantora, połączone z pokazami ostatniego spektaklu Niech sczezną artyści i wystawą rysunków artysty.

 

1987

Teatr Cricot 2 w cyklu tournées pokazał spektakl Niech sczezną artyści we: Wrocławiu, Barcelonie, Lille, Wiedniu, Bilbao, Florencji, Buenos Aires, a Wielopole, Wielopole w: Barcelonie i Santander.

Na zamówienie Museo delle Marionette w Palermo i Centro di Ricerche Teatrali z Mediolanu przygotował cricotage Maszyna Miłości i Śmierci, pokazany po raz pierwszy na Documenta 8 w Kassel 13 VI, a potem zaprezentowany w: Mediolanie, Reggio Emilii i Palermo (gdzie pokazom towarzyszyła wystawa Oggetti e macchine del teatro di Tadeusz Kantor z publikacją o tym samym tytule). Dla programu telewizyjnego La Sept, Nat Lilenstein zrealizował rejestrację przedstawienia Niech sczezną artyści. Cricoteca zorganizowała wystawy na temat kantorowskich spektakli: Szewcy (1972) i Balladyny (1974). W XII w Galerii Krzysztofory  Kantor rozpoczął próby do nowego spektaklu.

 

1988

W I Teatr Cricot 2 pokazał Niech sczezną artyści w San Marino i Salerno. W okresie I – II Cricoteka wystawiła serię rysunków Kantora pt. Katedry barcelońskie, a w dniach 5 – 12 III zorganizowała pokaz najnowszych obrazów artysty z cyklu Dalej już nic. Od połowy marca prowadził w Mediolanie próby do nowego spektaklu powstającego w koprodukcji: Centro di Ricerche Teatrali z Mediolanu, Kulturstadt Berlin oraz Festival d’Automne i Centre Georges Pompidou z Paryża.

23 IV odbyła się w Piccolo Teatro Studio premiera nowego dzieła teatralnego Kantora pt. Nigdy tu już nie powrócę. Przedstawienie grane do końca IV, Teatr Cricot 2 pokazał potem w: Berlinie Zachodnim, Nowym Jorku, Paryżu, Palmie de Mallorca, Tuluzie i Lionie. W VI zaprezentowano cricotage Maszyna Miłości i Śmierci w Helsinkach i Vaasie. Od 16 VIII do 10 IX gościł (na zaproszenie Institut International de la Marionette) w Charleville – Mézières, gdzie z międzynarodową grupą mimów, aktorów i lalkarzy przygotował cricotage Une très courte leçon.  Otrzymał nagrodę państwową I stopnia za całokształt twórczości teatralnej. Nakładem Verlag für Moderne Kunst ukazały się teksty teoretyczne i manifesty Kantora pt. Tadeusz Kantor. Ein Reisender – seine Texte und Manifeste, w tłumaczeniu Piotra Nawrockiego.

 

1989

Teatr Cricot 2 pokazał spektakl Nigdy tu już nie powrócę w: Montpellier, Marsylii, Lille, Barcelonie, Madrycie, Rzymie, Lizbonie i Norymberdze. 8 III odznaczony został francuską komandorią Orderu Sztuki i Literatury (Commandeur de l’Ordre des Arts et Lettres). W okresie V – VI w Paryżu odbył się cykl imprez poświęconych sztuce Kantora pt. Le retour (Powrót). Złożył się na nie: Festiwal Teatru Cricot 2 pod hasłem Teatr Miłości i Śmierci – Cricot 2, podczas którego pokazano: Umarłą klasę, Wielopole, Wielopole, Niech sczezną artyści i Nigdy tu już nie powrócę, indywidualne wystawy malarstwa i obiektów teatralnych zorganizowane w Galerie de France pt. Plus Loin, Rien (Dalej już nic) i w Centre Georges Pompidou pt. Tadeusz Kantor. Le voyage oraz międzynarodowe sympozjum, które odbyło się w Centre Georges Pompidou pt.Tadeusz Kantor peintre, homme de théâtre, ses résonnance á la fin du XX siécle. Powstały filmy: Powrót Odysa Andrzeja Sapiji i La classe morte Nata Lilensteina.

 

1990

25 II odznaczony został Wielkim Krzyżem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec. Teatr Cricot 2 zaprezentował spektakl Nigdy tu już nie powrócę w: Krakowie, Warszawie, Tokio, Salerno, Bari, Reykjaviku, Tuluzie, a Niech sczezną artyści w Tokio. Najnowsze rysunki do przygotowywanego od początku roku nowego przedstawienia Dziś są moje urodziny wystawił na indywidualnych ekspozycjach pt. Tadeusz Kantor zum 75 Geburstag. Neue Zeichnungen w Galerie Eva Poll w Berlinie ( 2- 30 IV) i w IV pt. Dziś są moje urodziny w Galerii Foksal  W dniach 9 – 11 IV Uniwersytet Jagielloński w Krakowie zorganizował międzynarodowe sympozjum poświęcone sztuce Tadeusza Kantora pt. Sztuka i wolność. W VI na indywidualnej wystawie w Galeria Spicchi dell’Est w Rzymie, pokazał blisko 50 prac (obiekty, obrazy, rysunki) z lat 1950 – 1990. Od 12 VI do 13 VII prowadził staż dla grupy dwudziestu aktorów francuskich wybranych w konkursie zorganizowanym przez Académie Expérimental des Théâtres, z którymi przygotował swój ostatni cricotage Ô douce nuit (Cicha noc), który był sponsorowany przez: Académie Expérimental des Théâtres z Paryża oraz Institut Supérieur des Techniques du Spectacle z Awinionu. Cricotage pokazano czterokrotnie w lipcu w Chapelle des Pénitents Blancs, w ramach festiwalu teatralnego w Awinionie. W VIII Cricoteka zorganizowała w swojej siedzibie wystawę rysunków Kantora zatytułowaną Dziennik z podróży Tadeusza Kantora, a w XI zrealizowała pokaz ok. 40 projektów rysunkowych do cricotages: Ślub, Maszyna Miłości i Śmierci, Bardzo krótka lekcja, Cicha noc, a we wrześniu w Biurze Wystaw Artystycznych we Wrocławiu ekspozycję Przedmioty i klisze pamięci Teatru Cricot 2. 28 XI wystąpił w Galerii Krzysztofory na spotkaniu pt. Teatr Podziemny – awangarda – Tygodnik Powszechny zorganizowanym z Jerzym Turowiczem. Otrzymał nagrodę Prix Pirandello.

8 XII umiera nagle w Krakowie po wieczornej próbie do spektaklu Dziś są moje urodziny, którego premierę planował w styczniu przyszłego roku.